کبد یا جگر سیاه، پایگاه اصلی متابولیسم (سوخت وساز) مواد غذایی، شیمیایی، دارویی و سموم بدن دام و محل ذخیره انواع ریزمغذی هاست.▪ ارزش غذایی جگر
در این میان، برخی بی توجه به آلودگی ها و بیماری هایی که ممکن است از طریق این فرآورده ها منتقل شود، اقدام به مصرف آن می کنند.
اما در مقابل، افرادی هم هستند که موشکافانه ظاهر جگر، محل عرضه، نوع طبخ و بهداشت ظروف را بررسی کرده و کمتر این غذا راخارج از خانه تهیه می کنند. اما پرسش اینجاست ارزش تغذیه ای دل و جگر و قلوه گاو یا گوسفند چه میزان است؟ آیا این قبیل فرآورده ها می توانند بیماریزا باشند؟ آیا حرارت ناشی از طبخ می تواند آلودگی های محیطی یا انگل های احتمالی این فرآورده را نابود سازد؟
▪ ارزش تغذیه ای جگر سیاه
این عضو سرشار از ویتامین های گروه B بخصوص A،B۱۲،B۶، B۲،B۱ و منبع اسیدفولیک، آهن و روی است.
پروتئین جگر سیاه در رده پروتئین گوشت قرمزاست ولی آهن آن ۲ تا ۳ برابر آهن گوشت گاو بوده و سرشار از چربی است. مقدار کلسترول آن تقریبا ۲ برابر گوشت قرمز کم چرب است و اگر در یک روز ۱۰۰ گرم آن مصرف شود، تقریبا ۵ / ۱ برابر بیشتر از حد مجاز، کلسترول وارد بدن شده است. یک سیخ جگر حدود ۸۰ کالری انرژی داشته و در هر ۱۰۰ گرم آن ۱۸۵ کالری و در همین میزان جگر سرخ شده ۳۳۰ کالری انرژی به همراه مقدار بیشتر کلسترول نهفته است.
▪ ارزش تغذیه ای جگر سفید
ریه یا جگر سفید دام مسوول تنفس و تبادل اکسیژن و دی اکسیدکربن است. پروتئین و چربی آن کمتر از جگر سیاه و گوشت قرمز است، ولی کلسترول آن تقریبا برابر جگر سیاه و بیشتر از گوشت گاو کم چرب است.
این فرآورده در مقایسه با جگر سیاه از نظر ویتامین A فقیر است و آهن کمتری دارد. خوب است بدانید در ۱۰۰ گرم جگر سفید ۱۶۰ کالری انرژی نهفته است و معمولا از آن به دلیل پروتئین مطلوب در فرآورده های گوشتی صنعتی استفاده می شود.
▪ ارزش تغذیه ای دل و قلوه
دل همان قلب و قلوه نیز کلیه دام است. این احشا از نظر ویتامین B۲، B۳ و B۶ غنی و از نظر میزان آهن مشابه جگر سیاه هستند. دل در مقایسه با سایر اندام ها پروتئین با کیفیت تری داشته و چربی و کلسترول آن کمتر است.
قلوه نیز پروتئینی مشابه گوشت قرمز دارد و از نظر ویتامین B۶ و فولات غنی تر است. میزان کلسترول قلوه مانند جگر سیاه و بالاتر از دل و گوشت قرمزاست. در ۱۰۰ گرم این احشا ۲۰۰ کالری انرژی نهفته است. خوش گوشت هم سرشار از چربی و کالری بوده و حاوی مقادیر مناسبی پتاسیم است.
جگر آبدار نخورید
جگر خام یا نیمه پخته (به اصطلاح آبدار) می تواند بسیاری از میکروب های بیماریزا را به بدن مصرف کننده انتقال دهد. انگل یا کرم زبانی شکل یکی از میکروب های مشترک بین دام و انسان است که بیشتر از طریق جگرهایی که حرارت لازم را نگرفته اند، وارد بدن و در ناحیه حلق انسان مستقر می شود.
زنان باردار، دختران جوان و بیماران مبتلا به کم خونی مزمن که برای افزایش آهن خون اغلب از جگرهای آبدار استفاده می کنند، بیشتر در خطر ابتلا به این انگل قرار دارند. در موارد نادر این انگل می تواند به چشم مهاجرت و موجب اختلالات بینایی شود.
▪ مراقب آلودگی های ثانویه باشید
هر گونه تغییر در رنگ، بو، مزه و لزج شدن و تغییر قوام در بافت احشای خام دام، نشان دهنده فساد آنهاست.
توصیه ها
۱ ) جگر سیاه محل تجمع و دفع مواد زاید، سموم شیمیایی، داروهای هورمونی و... است. به همین دلیل احتمال دارد پسماند برخی از این ترکیبات در بافت چرب جگر دام اندوخته و برای سلامت مصرف کننده مضر باشد. قلوه نیز از این موضوع مستثنی نیست. بنابراین بهتر است از احشای دام های جوان تر که احتمال تجمع سموم در آن کمتر است، استفاده شود.
۲ ) به دلیل آن که ویتامین A جگر بیش از حد نیازبدن است، مصرف مکرر آن می تواند با انباشت ویتامین A در کبد مصرف کننده موجب آسیب دیدگی وکاهش عملکرد این عضو شود. خوب است بدانید تجمع ویتامین A جگر در بدن زنان بارداری که مرتبا برای رشد جنین خود از این محصول استفاده می کنند، می تواند خطر نقایص مادرزادی را افزایش دهد و مصرف کننده را دچار نوعی مسمومیت سازد.
۳ ) افزایش آهن جگر در مردان می تواند زمینه افزایش هموسیستئین را در بدن فراهم کرده و منجر به بروز بیماری های قلبی ـ عروقی شود. از سوی دیگر، آهن می تواند با تجمع در بافت کبد و کلیه موجب ناکارایی این ۲ عضو شود.
