دسته‌ای از داروها هستند که در بیماری‌های عفونی ایجاد شده توسط باکتری‌ها به کار می‌روند. آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر مکانیسم اثر بر باکتری‌ها، روش و میزان استفاده، عوارض جانبی، و از این نظر که توانایی مقابله با چند نوع باکتری را دارند، با هم متفاوت هستند. برخی از آنها کشنده‌ی باکتری‌ها و برخی مانع رشد و تکثیر باکتری‌ها از طرق مختلف هستند. برخی خوراکی، برخی تزریقی و بعضی موضعی مصرف می‌شوند. برخی بر تنها چند نوع باکتری معمولی اثر دارند و برخی بر طیف وسیعی از باکتری‌ها و بر باکتری‌های قوی‌تری مؤثر هستند.
درنتیجه آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان بیماری‌های ویروسی، مانند اغلب سرماخوردگی‌ها و انفلوانزاها اثری ندارند! بیش از 90 درصد سرماخوردگی‌ها شامل سردردها، تب، سرفه، عطسه و حتی برخی موارد ذات‌الریه، ویروسی هستند.
همچنین در درمان بیماری‌های قارچـــی نیز آنتی‌بیوتیک‌ها کاربردی ندارند!
انواع آنتی‌بیوتیک‌ها
با اینکه بیش از 100 شکل آنتی‌بیوتیک با اسامی مختلف ساخته شده است. اما اکثریت آنها از چند نوع خاص ساخته می شوند.
- دسته‌ی پنی‌سیلین‌ها مانند پنی سیلین و آموکسی سیلین
- سفالوسپورین‌ها مانند سفالکسین
- ماکرولید ها مانند اریترومایسین ، ای مایسین و آزیترومایسین
- فلوروکینولون‌ها مانند سیپروفلوکساسین و ٱفلوکساسین
- سولفانامیدها مانند کوتریماکسازول و تریمتوپریم
- تتراسیکلین‌ها مانند تتراسیکلین و داکسی‌سیکلین
- آمینوگلیکوزید‌ها مانند جنتامایسین و توبرامایسین
اکثر آنتی‌بیوتیک‌ها دو نام دارند، یکی نام دارویی (بر اساس ساختمان و یا دسته‌ی شیمیایی) و یکی نام تجاری که توسط شرکت تولید دارو تعیین می‌شود.
زمانی که فردی به نوعی آنتی‌بیوتیک حساسیت دارد، به دیگر آنتی‌بیوتیک های آن دسته نیز ممکن است واکنش نشان بدهد. به طور مثال فردی که به پنی‌سیلین حساس است، نباید آموکسی‌سیلین مصرف کند. پزشک خود را از حساسیت‌های دارویی خود آگاه کنید.
هر آنتی‌بیوتیک تنها بر انواع مشخصی از باکتری‌ها اثر می‌گذارد، بهترین فرد برای انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک پزشک است. هرگز سرخود و تنها بر اساس مشابهت علایم خود با بیماران دیگر، آنتی بیوتیک مصرف نکنید.
آیا آنتی‌بیوتیک‌ها عوارض جانبی دارند؟
بله ! همه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها عوارض جانبی دارند. بنابراین وقتی مصرف آنتی‌بیوتیک لازم نیست، نباید فرد را در معرض خطر عوارض جانبی آن قرار داد. از عوارض شایع آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان به احساس ناراحتی در معده، تهوع و استفراغ، اسهال، بثورات پوستی و واکنش‌های حساسیتی اشاره کرد. عوارض دیگر شامل کاهش حس چشایی، سرگیجه، درد شکمی، بی‌اشتهایی، تب، سردرد، بی‌قراری، تغییر رنگ دندان در کودکان، حساسیت به نور، ایجاد عفونتهای قارچی (مانند کاندیدیای واژینال) و ... است.
صدمه به کلیه ها، آسیب کبدی، تشنج، اختلال اعصاب محیطی و... از عوارض جدی‌تر آنتی‌بیوتیک‌ها به شمار می روند.
اگر آنتی‌بیوتیک با دستور پزشک؛ به جا، درست و به میزان کافی مصرف شود، کاملاً ایمن بوده و یا تنها سبب بروز عوارض جانبی بسیار خفیف و ناچیزی می‌شود. اما به هر حال ممکن است عوارضی رخ دهد که بیمار نتواند دارو را تحمل کرده و دوره‌ی درمانی را کامل کند؛ در این صورت پزشک دارو را تغییر خواهد داد. بیمار با احساس هر نوع علامت جدید و مشکلی، باید مسئله را به پزشک خود اطلاع دهد.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی چیست؟
وقتی نوعی باکتری به آنتی‌بیوتیکی مقاوم شود، دیگر آن آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند آن باکتری را از بین ببرد یا مانع رشد آن شود!
ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی چند علت دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، استفاده‌ی بی‌مورد، نابجا و یا مصرف ظولانی‌مدت و زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها است.
از نتایج ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌توان به این موارد اشاره نمود:
عدم پاسخ بیماری به درمانهای رایج
افزایش شیوع بیماری های عفونی
افزایش عوارض بیماری‌ها
طولانی شدن دوره‌ی بیماری‌های عفونی
افزایش میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی
افزایش زمان بازگشت فرد به فعالیت عادی در زندگی
افزایش هزینه‌ها
ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیک باعث شیوع برخی عفونت‌ها در جامعه می‌شود و از طرفی سبب می‌شود که وقتی فرد در آینده به یک بیماری عفونی باکتریایی مبتلا شود، دیگر آن آنتی‌بیوتیک‌ها نتوانند سبب درمان وی شوند و نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تری است که البته بعد از مدتی به این آنتی‌بیوتیک‌ها نیز مقاومت ایجاد خواهد شد. یعنی در یک عفونت معمولی، فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان پیدا کرده و علاوه بر متحمل شدن درد و رنج بیشتر، هزینه‌ی بیشتری نیز صرف می‌شود. مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از علل افزایش آمار مرگ و میر در بیماری‌های عفونی جدی است! بنابراین برای جلوگیری از ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی از مصرف خودسرانه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها بپرهیزید.
